Nöbetçi EczanelerProf. Dr. Sarı ve Doç Dr. Karadurmuş : Çaya yapılan OSB kaynaklı deşarj derhal durmalı!
Gönen Çayı’nda, deltadan Gönen Regülatörü’ne kadar 11 farklı istasyonda su kalitesi ölçümleri yapan Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı ve Doç. Dr. Uğur Karadurmuş su kalitesi ölçüm cihazlarıyla elde ettikleri verilerin, çaydaki kirliliğin kritik seviyelere ulaştığını açıkça gösterdiğini ifade etti.
Çalışma sonunda elde edilen bulguların üzücü olduğunu vurgulayan Prof. Sarı ve Doç. Karadurmuş, “Veriler, çayın belirli segmentlerinde ekolojik çöküş yaşandığını ortaya koymaktadır. Zira; Mansap bölgesinde ve OSB atıklarının çaya karıştığı kesimde çözünmüş oksijen 0,11–0,17 mg/L değerlerine kadar düşmüştür — bu seviyeler sucul yaşamın sürdürülemeyeceğini göstermektedir. pH ve amonyum değerleri, yüksek organik ve endüstriyel kirlilik yükünü işaret etmektedir. Tuzluluk ve iletkenlik, kirliliğin endüstriyel karakterini desteklemektedir. Yukarı havzada çözünmüş oksijenin 11,7 mg/L olması, çayın doğal durumunda I. sınıf su kalitesine ulaştığını göstermektedir. Misakça Köprüsü’den Bostancı Mahallesi yakınına kadar olan çay kesiminde balık ve makrofauna tespit edilememiştir. Gönen Çayı’ndaki kirlenme Marmara Denizi’nde ötrifikasyonu artırarak müsilaj oluşumu riskini büyütmektedir. Taşınan organik yük ve besin elementleri fitoplankton artışını tetiklemekte, oksijen talebini artırmakta ve deniz ortamında çöküş süreçlerini hızlandırmaktadır. Bu durum Marmara için yalnızca ekolojik değil, aynı zamanda sosyoekonomik bir tehdittir” dediler.
Sarı ve Karadurmuş tespitlerinin devamında şu ifadelere yer verdi. “İklim değişimi ve artan kuraklık tehdidi karşısında tatlı su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ulusal bir güvenlik meselesidir. Birçok bölgemizde su yetersizliği tartışılırken, mevcut su kaynaklarımızı kirleterek kendi elimizle kullanılabilir suyu yok ediyoruz. Gönen Çayı’nın kirlenmesi, yalnızca mevcut ekosistemin değil, gelecekteki su rezervlerimizin, gıda üretimimizin ve bölgesel dayanıklılığımızın da zayıflaması anlamına gelir. Su kıtlığı gerçeği ortadayken, var olan suyu kirletmek telafisi olmayan bir stratejik hatadır. Gönen Çayı’nda ana kirlilik kaynağı Gönen OSB’den gelen yapay atık kanalıdır. Buna ek olarak Gönen kent merkezinden ve çevre mahallelerden çaya karışan evsel atıklar, orta havzada tarımsal ve hayvansal faaliyetlerden kaynaklı organik kirlilik göz ardı edilemez. Çayın yukarı havzası I. Sınıf su niteliğinde iken, belirli kesimleri IV. sınıf su niteliğindedir. Yani bu su içme ve kullanma suyuna uygun olmadığı gibi sulama suyu olarak dahi kullanılamaz. Oysa bu bölümde yoğun sulama gözlenmiştir. Bu durum toprak kirliliği, tuzlanma, ağır metal birikimi ve gıda güvenliği riski oluşturma potansiyeline sahiptir. Gönen Çayı doğal olarak kirli değildir; insan etkinlikleriyle kirletilmektedir. Çay ekosistemi hâlâ toparlanma kapasitesine sahiptir. Atılması gereken adımlar belli olmakla birlikte bir kez daha yineleyecek olursak; OSB kaynaklı deşarj derhal durdurulmalıdır. Çaya arıtmadan evsel atık deşarjına son verilmeli, mevcut AAT etkin çalıştırılmalı, ileri biyolojik arıtma kapasitesi artırılmalıdır. Çaya tarımsal ve hayvansal atık yönetimi salımı, dökümü sıkı denetlenmelidir. Kirli suyun sulamada kullanımına geçici sınırlama getirilmelidir. Gönen Çayı Sulakalanı gerçek anlamda korunmalı, doldurulması, kurutulması önlenmelidir. Gönen Çayı Acil Eylem Planı hazırlanmalıdır. Gönen Çayı, tarih boyunca Marmara’nın en bereketli su kaynaklarından biri olmuştur. Bugün hayal olsa da yılan balığına, tirsi balığına, onlarca türe yuvalık etmiştir. Bu çay kirli doğmadı; kirletildi. Bilimsel veriler nettir; ekosistem çöküşü başlamış olsa da geri döndürülebilir. Gönen Çayı’nın korunması, Marmara Denizi’ni, müsilajsız günleri, tarımsal üretimi ve su geleceğimizi korumak anlamına gelmektedir.
